Để TP HCM thành trung tâm đổi mới sáng tạo

Chiều 9-12, tại Trung tâm Khởi nghiệp sáng tạo TP HCM, dưới sự chủ trì của UBND TP HCM, Sở Khoa học và Công nghệ phối hợp với Viện Nghiên cứu Phát triển TP HCM tổ chức chương trình Lãnh đạo thành phố gặp gỡ cộng đồng khoa học - công nghệ, khởi nghiệp sáng tạo với chủ đề "TP HCM hướng đến Trung tâm Kinh tế số và Trung tâm Đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp tầm cỡ quốc tế".

Đề xuất thành lập Quỹ Đầu tư mạo hiểm

Phát biểu gợi mở, Bí thư Trung ương Đảng, Bí thư Thành ủy TP HCM Trần Lưu Quang mong muốn các chuyên gia, doanh nghiệp trả lời giúp thành phố 2 câu hỏi. Đó là làm gì để TP HCM trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo của cả nước, thậm chí có được vai trò dẫn dắt? Để làm được điều đó thì bắt đầu như thế nào, thứ tự ưu tiên ra sao, nguồn lực ở đâu và ai sẽ là người thực hiện?

Ba nhóm chủ đề cũng được Bí thư Thành ủy TP HCM đưa ra để chuyên gia, doanh nghiệp góp ý, hiến kế, gồm: xây dựng Trung tâm Đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp quốc tế; đột phá thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW; phát triển kinh tế tầm thấp tại thành phố.

Bí thư Thành ủy TP HCM Trần Lưu Quang và Phó Bí thư Thành ủy TP HCM Đặng Minh Thông dự buổi gặp gỡ cộng đồng khoa học - công nghệ, khởi nghiệp đổi mới sáng tạo

Đáp lời, GS Trần Hồng Thái, Phó Chủ tịch Thường trực Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, nhấn mạnh: Để xây dựng TP HCM thành trung tâm nghiên cứu - chuyển giao công nghệ đạt chuẩn quốc tế phải hình thành các phòng thí nghiệm trọng điểm, trung tâm nghiên cứu xuất sắc, mạng lưới đổi mới sáng tạo liên kết vùng và cơ chế đặt hàng nghiên cứu chiến lược, qua đó tạo động lực công nghệ không chỉ cho TP HCM mà cho cả khu vực phía Nam.

Trong khi đó, ông Don Lam, Tổng Giám đốc Tập đoàn VinaCapital, gợi mở giải pháp về tài chính cho đổi mới sáng tạo. Ông đề xuất thành lập Quỹ Đầu tư mạo hiểm TP HCM theo mô hình đối tác công - tư (PPP), đóng vai trò vốn mồi nhằm thu hút thêm nguồn lực tư nhân và quốc tế. Để thu hút các quỹ đầu tư, thành phố cần tăng đối thoại, kêu gọi sự tham gia của các quỹ quốc tế và có những chính sách cụ thể như miễn thuế, cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính nhằm tạo môi trường thuận lợi hơn cho đầu tư vào công nghệ.

Bắt đầu từ đâu?

Ông Mai Thanh Phong, Hiệu trưởng Trường Đại học Bách khoa - ĐHQG TP HCM, cho rằng khi xem TP HCM là trung tâm đổi mới sáng tạo thì khái niệm "trung tâm" phải được hiểu là một hệ sinh thái, chứ không phải chỉ là một nơi mang tính vật lý. Vì vậy, cần có chính sách thúc đẩy những "người chơi" trong hệ sinh thái này, bao gồm các trường, viện và cơ quan nhà nước… để xây dựng được những hạt nhân nòng cốt.

Muốn làm được điều này, TP HCM cần có kế hoạch chiến lược rõ ràng. Nếu mong muốn trở thành đơn vị dẫn đầu, thành phố phải có cơ chế vượt trội, trong đó hiện có Nghị quyết 98/2023/QH15 của Quốc hội là nền tảng quan trọng. Câu hỏi then chốt là làm thế nào và bắt đầu từ đâu? Theo ông, việc đầu tiên là chọn đúng người để làm, cần những người đóng vai trò như "kiến trúc sư trưởng", điều phối từng đầu việc trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.

Trong khi đó, ông Lê Hồng Minh, Chủ tịch HĐQT Công ty CP VNG, bày tỏ quan điểm cá nhân rằng ông "không tin vào mô hình kiến trúc sư trưởng", vì đổi mới sáng tạo là quá trình phân tán, làm sao để tất cả mọi người cùng tham gia. Theo ông, TP HCM phải chấp nhận "mở không gian" cho nhiều chủ thể tham gia và đặc biệt là chấp nhận thất bại. "KPI của đổi mới sáng tạo không phải là chỉ có thành công mà là việc dám chấp nhận thất bại để tiếp tục đầu tư và đi tiếp" - ông Minh nói.

Phát biểu kết luận buổi đối thoại, Bí thư Thành ủy TP HCM Trần Lưu Quang khẳng định phát triển khoa học - công nghệ là việc phải làm, không chỉ cho thành phố mà còn cho cả nước. Đây là nhiệm vụ rất khó, bởi TP HCM còn phải giải quyết nhiều nhiệm vụ sát sườn, cấp bách hơn, nhất là 4 nhiệm vụ do Trung ương giao, gồm: ngập nước, kẹt xe, ô nhiễm, thành phố không ma túy. Tuy nhiên, nếu phát triển khoa học - công nghệ tốt sẽ quay trở lại hỗ trợ, giúp thành phố giải quyết những vấn đề hiện nay đang gặp khó.

Ông đề nghị lãnh đạo TP HCM phải có sự quan tâm đặc biệt đến lĩnh vực khoa học - công nghệ. Vấn đề thể chế không chỉ là câu chuyện ưu đãi và ưu tiên, còn có cả cải cách thủ tục hành chính để tạo điều kiện cho đổi mới sáng tạo.

Về đề xuất thành lập Quỹ Đầu tư mạo hiểm, Bí thư Thành ủy TP HCM nhìn nhận muốn kêu gọi quỹ đầu tư mạo hiểm nước ngoài vào TP HCM đầu tư lĩnh vực khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo thì phải có chính sách ưu đãi về thuế. Tuy nhiên, miễn giảm thuế thuộc thẩm quyền của cơ quan Trung ương. Ông cho biết trong thẩm quyền của mình, thành phố sẽ dành ngân sách hỗ trợ thuế cho doanh nghiệp tham gia Quỹ Đầu tư mạo hiểm nhằm tạo niềm hứng khởi để "làm những điều lớn lao hơn". 

Cần thí điểm vùng phát thải thấp

Ông Nguyễn Văn Thanh, Tổng Giám đốc Công ty CP Di chuyển Xanh và Thông minh (GSM), cho biết trong năm 2025, giao thông xanh của thành phố tăng trưởng rất mạnh, chứng tỏ người dân đang chủ động hưởng ứng việc chuyển đổi.

Cũng theo ông Thanh, cần xây dựng lộ trình chuyển đổi rõ ràng từ xe xăng sang xe điện. Quy định lộ trình cho cả phương tiện mới phát sinh và phương tiện hiện hữu, áp dụng cho xe buýt, taxi, xe máy và xe giao hàng. Xây dựng gói vay ưu đãi cho xe buýt điện, taxi điện và xe máy điện, dành cho cả doanh nghiệp và người dân... Ngoài ra, ôngThanh góp ý thành phố thí điểm vùng phát thải thấp (LEZ). Áp dụng theo khu vực hoặc theo khung giờ, gắn với năng lực vận tải công cộng và hạ tầng thực tế, để tránh gây xáo trộn cho người dân. Có thể thí điểm thêm tại các KCN/trường học (xe đưa đón). Cùng với đó là phát triển hạ tầng trạm sạc - đổi pin...